Heeft u even tijd? (Een overdenking)

“Alweer een jaar verder”. Hoe vaak hoor je dit bij een verjaardag of rond de jaarwisseling niet verzuchten? “Wat gaat de tijd toch snel en het lijkt wel, naarmate je ouder wordt dat de klok steeds sneller tikt”. Maar is dit wel zo?

Volgens mijn bescheiden mening staat de tijd eigenlijk stil; wij en onze omgeving zijn degenen die steeds veranderen. Of we het willen of niet, we draaien meedogenloos mee in deze vicieuze cirkel en ontsnappen uit deze maalstroom, beste mensen, kunnen we niet. We zijn een deeltje in de brei die kosmos heet en voor eeuwig onderdeel van het grote wiel. Tijd speelt in deze geen enkele rol; er is geen tijd, tijd bestaat niet, louter oneindigheid.

Tijd is zo abstract, zo onaantastbaar. Nu volgt onherroepelijk de vraag: maar wat is dan tijd? Ik zal tijd niet relateren aan afstand, dat laat ik over aan Einstein, één van de weinigen die relatief bij de tijd was.

Om een beetje het begrip tijd te kunnen verklaren wil ik u terugvoeren in diezelfde tijd, naar de geboorte van onze planeet aarde, zo’n 6 miljard jaar geleden en dat is reeds moeilijk te bevatten.

Om de ontwikkelingsgeschiedenis van onze planeet een beetje begrijpelijk te verdelen heeft ooit een wetenschapper het vergemakkelijkt door de hele ontstaansgeschiedenis in één jaar op te delen.

Dan horen we het eerste en allergrootste vuurwerk aller tijden op 1 januari: de oerknal. Voordat deze hete oersoep is afgekoeld zitten we al omstreeks juni. Tegen de tijd dat de eerste ééncelligen zich melden is het juli en het duurt minstens tot Sinterklaas dat we de eerste vissen in de zee zien verschijnen, de week hierna wordt in Limburg onze steenkool gemaakt. Omstreeks Eerste Kerstdag daveren de dinosaurussen en brontosaurussen voorbij, echter de volgende dag is het geluid van deze 10 meter hoge kolossen weggestorven, ze zijn al weer verdwenen. Maar nog steeds zien we geen mens!

Pas op oudejaarsavond tegen 19.00 uur komt de eerste Zuidmens te voorschijn. De eerste homo sapiens, wij dus, zien we pas om 23.00 uur in Azië en Afrika in beeld komen. Zo’n 25 seconden voor twaalf geven de farao’s in Egypte de opdracht de pyramides te bouwen. Om 10 seconden voor twaalf begint onze jaartelling en om 3 seconden voor middernacht zijn we hier druk bezig met de 80-jarige oorlog en om 1/3 seconde voor de jaarwisseling worden al diegenen geboren die nu net met pensioen zijn.

Inderdaad, zo snel of langzaam gaat de tijd, het is maar hoe je het bekijkt. Toch zijn we niet meer dan een eendagsvlieg die één dag mag proeven van het leven maar ’s avonds bedeesd zijn eendagsvleugeltjes opvouwt om ze daarna nooit meer te openen.

De moderne mens denkt in tijd omdat hij niet anders kan en dat gaat zo al sinds het begin van onze jaartelling. We moesten zo nodig het jaar uitvinden onderverdeeld in maanden, weken, dagen, uren enzovoort en dit allemaal aan de hand van zon- en maanstanden. In één klap meenden we de tijd te hebben uitgevonden; eindelijk konden we met een gerust hart ouder worden.

We waren bij de tijd, maar daar staat wel tegenover dat we ons steeds meer bewust gingen worden van het feit dat we eigenlijk maar heel weinig tijd krijgen in dit grote rad van avontuur. Voor onze jaartelling was de mens nog ingesteld op zijn biologische klok; hij ging met zonsondergang slapen en bij zonsopgang begon zijn dag; voor de rest was hij zich van geen tijd bewust. Tijd speelde een ondergeschikte rol, destijds waren seizoenen en dag en nacht belangrijker; men had, het klinkt wellicht paradoxaal, alle tijd.

Maar de moderne mens komt immer tijd te kort, vaak probeert hij het zelfs te rekken of te roven, soms zelfs te doden. Sommigen onder ons menen zelfs dat tijd geld is, dit noem ik nou een contradictio; tijd is tijd en geld is geld en niets anders! Met deze arrogante stelling meent de mens toch enige invloed te kunnen uitoefenen op het begrip tijd.

Vergeet het maar, de tijd gaat zijn eigen gang, zij is van alle tijden. Ze haalt ons altijd in.

Ik wens jullie allemaal Prettige Feestdagen en een Gelukkig Nieuwjaar!
Neem er de tijd voor!

Henk Hendriks