In de meidagen van 1940 is Grad Derks soldaat in het Nederlandse leger in de strijd tegen de Duitse invallers. Onlangs is hieromtrent een opmerkelijk feit aan het licht gekomen.
Gerardus Godefridus Hubertus Derks, roepnaam Grad, is geboren op 3 november 1920 te Heukelom. Hij is een zoon van Hendrikus Cornelis Derks en Maria Helena Heijligers. Grad is de derde uit het gezin van acht kinderen: Wim, An, Grad, Thei, Bertus, Marie, Martien en Jan.
Begin 1940 wordt Grad opgeroepen voor militaire dienst. Hij wordt ingedeeld als soldaat bij het 6-2 depotbataljon. Een depotbataljon is een militaire eenheid die rekruten opleidt en traint waarna deze over de gevechtseenheden worden verdeeld. Het lijkt erop dat Grad tot de lichting 1940/II met opkomstdatum 05-02-1940 behoort.
Op 12 mei bevindt Grad zich in Wateringen in Zuid-Holland. In een militair tijdschrift van november 1941 worden de gevechtshandelingen van die dag beschreven. Duitse luchttroepen, een paar honderd man sterk, zijn in de vroege ochtend op weg met het plan het aanwezige stafkwartier te overvallen. In Wateringen zijn dan de nodige maatregelen getroffen. Onder andere bij de Mariaschool van zusters uit Amersfoort. Er vinden hevige gevechten plaats, maar na enkele uren wordt de aanval afgeslagen, ondanks de getalsmatige overmacht van de tegenstander en het feit dat de Nederlandse manschappen merendeels slechts rekruten zijn. Er vallen vijf doden, een van hen is Grad Derks, pas negentien jaar oud.
In een interview in 1995 vertelt zijn broer Bertus hierover:
“Hij was net 3 maanden onder dienst en toen schoten ze hem neer. Maar hij is niet door de Duitsers doodgeschoten, maar door NSB’ers. Hij was met een luitenant in een klooster bij de zusters. Toen moest hij naar zo’n water met de luitenant, hij was oppasser van de luitenant zogezegd, en toen schoten ze hem van achteren van de huizen uit in de rug en in de arm. Gewoon van achteren. Dat hebben NSB’ers gedaan, dat zeiden de zusters dan, later. Pastoor kwam dat vertellen, een tijd daarna.”
Na zijn overlijden is Grad in Wateringen begraven. Enige tijd later is in de voorgevel van het kapelletje van Heukelom een gedenksteen voor hem aangebracht. Deze raakt later in de oorlog beschadigd door kogels. Deze beschadigingen zijn nu nog te zien en zo staat dit monument symbool voor zowel het begin als het einde van de oorlog.
Enkele maanden geleden krijgt het verhaal van Grad Derks een onverwacht vervolg. Het blijkt dat zijn persoonsgegevens in 1944 zijn gebruikt voor het maken van een vervalst persoonsbewijs voor een verzetsman uit Bergen. Deze is onder andere verantwoordelijk voor het uitgeven van rantsoenbonnen aan onderduikers en opvang van geallieerde piloten. Omdat zijn verzetsbeweging wordt verraden moet hij vrezen voor zijn leven. De verzetsman heeft de identiteit van Grad overgenomen en dit heeft ertoe bijgedragen dat hij het er levend vanaf heeft gebracht. De verzetsman emigreert na de oorlog naar Australië, vandaar wellicht dat dit persoonsbewijs na al die jaren nu pas vanuit de daar woonachtige familie is opgedoken.
Grad Derks heeft het hoogste offer gebracht in de strijd voor het vaderland en ook postuum hierin nog een belangrijke rol gespeeld.
Met dank aan Piet Derks (Mzn) Wellerlooi.
Een publicatie van Dorpsarchief Afferden in de Maasduinencourant.
Recente reacties